Tiền sản giật – Mối đe dọa thầm lặng với sức khỏe Mẹ và Bé

LinkedIn0
Pinterest0

Tiền sản giật là biến chứng nguy hiểm của thai kỳ, thường xuất hiện từ tuần thai thứ 20 trở đi, có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé.

 

 

Tiền sản giật là gì?

 

Tiền sản giật là hội chứng bệnh lý toàn thân do thai nghén, thường xuất hiện trong 3 tháng cuối thai kỳ, đặc trưng bởi ba triệu chứng: tăng huyết áp, protein niệu và phù. Bệnh được xem là giai đoạn tiền đề của sản giật – tình trạng nặng hơn, có thể gây co giật, hôn mê, thậm chí tử vong cho mẹ và thai nhi.

 

Theo TS. Nguyễn Xuân Xã – giảng viên Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh, tiền sản giật không chỉ là rối loạn huyết áp đơn thuần mà là sự mất cân bằng toàn hệ thống mạch máu và nội mô của người mẹ. Khi không được kiểm soát, bệnh có thể tiến triển nhanh và gây tổn thương nhiều cơ quan quan trọng như gan, thận, não.

 

Những biến chứng nguy hiểm cho mẹ và thai nhi

 

Tiền sản giật có thể gây ra hàng loạt biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe Mẹ và Bé.

 

Đối với người mẹ, bệnh có thể gây:

 

  • Tổn thương thần kinh trung ương: phù não, xuất huyết não, co giật.
  • Rối loạn thị giác: phù võng mạc, mờ mắt, mù tạm thời.
  • Suy gan, suy thận cấp, có thể dẫn đến hội chứng HELLP (tán huyết, tăng men gan, giảm tiểu cầu).
  • Phù phổi cấp, rối loạn đông máu, đe dọa tính mạng nếu không xử lý kịp thời.

 

Với thai nhi, các hậu quả có thể bao gồm:

 

  • Thai chậm phát triển trong tử cung do thiếu oxy và dinh dưỡng.
  • Sinh non hoặc thai chết lưu nếu mẹ bị tiền sản giật nặng.
  • Tăng nguy cơ tử vong chu sinh, đặc biệt trong trường hợp nhau bong non hoặc mẹ lên cơn sản giật.

 

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

 

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác của tiền sản giật vẫn chưa được xác định, song nhiều nghiên cứu chỉ ra bệnh có liên quan đến rối loạn mạch máu giữa tử cung và nhau thai. Hậu quả là lưu lượng máu đến thai nhi bị hạn chế, khiến huyết áp mẹ tăng cao.

 

Một số yếu tố nguy cơ gồm:

 

  • Tiền sử bệnh thận, đái tháo đường, lupus ban đỏ.
  • Di truyền trong gia đình, đặc biệt nếu mẹ hoặc chị gái từng mắc tiền sản giật.
  • Mang thai đôi, đa ối hoặc thai to.
  • Béo phì, thừa cân, hoặc mang thai ở tuổi dưới 18 hoặc trên 35.
  • Thiếu máu cục bộ tử cung – nhau thai hoặc hút thuốc lá khi mang thai.

 

Theo giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, những thai phụ có tiền sử bệnh mạn tính hoặc từng bị tiền sản giật ở lần mang thai trước cần được theo dõi sát sao. Việc sàng lọc sớm và dùng thuốc dự phòng như aspirin liều thấp, bổ sung canxi đúng liều giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát.

 

Dấu hiệu nhận biết tiền sản giật

 

1. Tăng huyết áp – dấu hiệu sớm và phổ biến nhất

 

Huyết áp từ ≥140/90 mmHg được xem là dấu hiệu cảnh báo. Nếu huyết áp tăng hơn 160/110 mmHg, cần điều trị ngay để ngăn biến chứng. Phụ nữ sau sinh 6 tuần mà huyết áp chưa trở về bình thường có thể chuyển sang tăng huyết áp mạn tính.

 

2. Protein niệu

 

Sự xuất hiện protein trong nước tiểu (trên 0,3g/lít) phản ánh tình trạng tổn thương thận – một trong những biểu hiện đặc trưng của tiền sản giật.

 

3. Phù bất thường

 

Khác với phù sinh lý thai kỳ, phù bệnh lý thường xuất hiện toàn thân, từ buổi sáng và không giảm khi nghỉ ngơi. Nặng có thể kèm phù phổi, phù não, gây khó thở, đau đầu, hoa mắt.

 

4. Dấu hiệu nặng

 

Tiền sản giật nặng thường đi kèm nhức đầu, buồn nôn, đau vùng thượng vị, giảm thị lực, tràn dịch đa màng hoặc thiếu máu rõ rệt. Đây là giai đoạn cần được nhập viện theo dõi và điều trị ngay.

 

Phòng ngừa và kiểm soát tiền sản giật

 

Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh. Việc quản lý thai nghén định kỳ và duy trì lối sống lành mạnh giúp giảm thiểu nguy cơ mắc tiền sản giật.

 

  • Khám thai đầy đủ theo lịch hẹn: đo huyết áp, xét nghiệm nước tiểu để phát hiện sớm protein niệu.
  • Chế độ dinh dưỡng hợp lý: ăn đủ đạm, rau xanh, trái cây; giảm muối, hạn chế đồ chiên xào, đường và tinh bột tinh chế.
  • Uống đủ nước (2–3 lít/ngày), ngủ nghỉ điều độ, tránh căng thẳng.
  • Giữ cân nặng hợp lý trước và trong thai kỳ, tránh tăng cân quá nhanh.
  • Sử dụng aspirin liều thấp và bổ sung canxi theo hướng dẫn bác sĩ cho nhóm nguy cơ cao.
  • Tập thể dục nhẹ nhàng, đi bộ hoặc yoga bầu giúp lưu thông máu, ổn định huyết áp.

 

TS. Nguyễn Xuân Xã khuyến nghị thêm, phụ nữ mang thai nên được giáo dục sức khỏe thai kỳ ngay từ giai đoạn đầu. Việc tự theo dõi huyết áp tại nhà, nhận biết các dấu hiệu bất thường như đau đầu, phù tay chân, thị lực mờ sẽ giúp phát hiện sớm tiền sản giật và xử trí kịp thời.

 

Điều trị tiền sản giật: Cần phối hợp y học và chăm sóc tâm lý

 

Tùy theo mức độ bệnh, bác sĩ có thể chỉ định điều trị ngoại trú hoặc nội trú.

 

  • Với tiền sản giật nhẹ, thai phụ được nghỉ ngơi, nằm nghiêng trái, theo dõi huyết áp hằng ngày, ăn nhạt và uống đủ nước.
  • Với tiền sản giật nặng, cần nhập viện điều trị bằng thuốc an thần, thuốc hạ áp (nếu huyết áp ≥160/110mmHg), magnesium sulfate chống co giật, và theo dõi tim thai liên tục.

 

Khi bệnh không đáp ứng điều trị, bác sĩ sẽ chấm dứt thai kỳ sớm (sinh thủ thuật hoặc mổ lấy thai) để bảo toàn tính mạng cho mẹ và bé.

 

Theo giảng viên Cao đẳng Dược Sài Gòn, điều trị tiền sản giật không chỉ dừng lại ở thuốc men. Yếu tố tâm lý của mẹ rất quan trọng. Giữ tinh thần thoải mái, được người thân hỗ trợ và giáo dục đúng về chăm sóc thai sản giúp giảm đáng kể nguy cơ biến chứng.

 

 

Tiền sản giật là mối đe dọa thầm lặng nhưng có thể phòng ngừa nếu mẹ bầu được theo dõi và chăm sóc đúng cách. Duy trì lối sống lành mạnh, khám thai định kỳ, ăn uống khoa học và giữ tinh thần tích cực là “chìa khóa vàng” bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé suốt thai kỳ.


Trường Cao đẳng Dược Hà Nội