Sự thay đổi hormone khi mang thai: Ảnh hưởng sức khỏe Mẹ và Bé và những điều mẹ cần chú ý
Trong thai kỳ, hormone của phụ nữ biến đổi mạnh mẽ để nuôi dưỡng thai nhi và chuẩn bị cho việc sinh nở. Những thay đổi này có thể khiến mẹ bầu mệt mỏi, tâm trạng thất thường hoặc khó chịu. Việc hiểu rõ cơ chế hormone sẽ giúp mẹ chủ động bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé trong suốt thai kỳ.
Hormone thai kỳ là gì và vì sao quan trọng?
Hormone thai kỳ là nội tiết tố điều hòa toàn bộ sự thay đổi trong cơ thể mẹ, từ tuần đầu tiên đến sau sinh. Những hormone này kiểm soát hoạt động của tử cung, nhau thai, tâm trạng, quá trình trao đổi chất và sự phát triển của thai nhi. Đây là “người chỉ huy thầm lặng” giúp mọi thứ vận hành an toàn để em bé lớn lên khỏe mạnh.
Theo TS. Nguyễn Xuân Xã – Giảng viên Trường Đại học Lương Thế Vinh, sự thay đổi hormone chính là yếu tố then chốt đảm bảo thai kỳ diễn ra bình thường. Tuy nhiên, nếu hormone mất cân bằng, mẹ bầu dễ đối mặt nhiều vấn đề như stress, tiêu hóa kém, mất ngủ hay thậm chí nguy cơ dọa sảy thai. Vì vậy, theo dõi sức khỏe nội tiết là điều mẹ không nên xem nhẹ.
Vai trò của từng loại hormone trong thai kỳ
hCG – tín hiệu báo tin vui
Ngay khi trứng làm tổ, hCG tăng rất nhanh và là hormone giúp xác định mang thai. Hormone này duy trì lớp niêm mạc tử cung ổn định và hỗ trợ hình thành các mạch máu mới. Tuy nhiên, chính sự tăng cao của hCG cũng gây ốm nghén, mệt mỏi và buồn nôn.
Progesterone – giữ thai an toàn
Progesterone giúp tử cung mềm, không co bóp sớm và bảo vệ phôi thai. Nhưng hormone này cũng làm mẹ dễ bị táo bón, chóng mặt, ợ nóng và tăng dầu trên da dẫn đến mụn.
Estrogen – nuôi dưỡng não bộ và nhau thai
Estrogen tăng liên tục, giúp lưu thông máu đến thai nhi tốt hơn, phát triển cơ quan nội tạng và não bộ ngay từ đầu đời. Đây là yếu tố quan trọng đối với giáo dục trẻ thơ sau này vì nền tảng trí não hình thành từ bụng mẹ.
Nhưng Estrogen cao cũng khiến mẹ nhạy cảm, dễ cáu gắt, hay khóc và tăng sắc tố da dẫn đến nám.
Relaxin – mở đường cho em bé chào đời
Relaxin nới lỏng dây chằng vùng chậu, hỗ trợ quá trình chuyển dạ. Do đó nhiều mẹ sẽ cảm thấy khớp lỏng lẻo, đau hông hoặc vụng về hơn.
Oxytocin và Prolactin – tình yêu Mẹ và Bé
Oxytocin thúc đẩy cơn gò tử cung và tạo sự gắn kết cảm xúc mẹ con. Sau sinh, Oxytocin và Prolactin giúp tạo sữa, nuôi dưỡng trẻ bằng nguồn dinh dưỡng tự nhiên tốt nhất.
Hormone biến đổi thế nào theo từng giai đoạn thai kỳ?
Trong 3 tháng đầu, sự biến động mạnh của Estrogen và hCG khiến mẹ thường ốm nghén. Tam cá nguyệt thứ hai là quãng thời gian dễ chịu hơn vì hormone dần ổn định. Đến cuối thai kỳ, Relaxin và Oxytocin tăng cao chuẩn bị chuyển dạ.
Sau sinh, hormone giảm đột ngột – đặc biệt là Estrogen và Progesterone – làm mẹ dễ rơi vào rối loạn cảm xúc. Khoảng 80% phụ nữ trải qua “baby blues”. Nếu không được hỗ trợ kịp thời, có thể dẫn đến trầm cảm sau sinh.
Hormone không chỉ tác động lên cảm xúc mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất:
- Ốm nghén kéo dài làm mẹ khó ăn uống, dẫn đến thiếu chất cho thai nhi
- Thay đổi tâm lý ảnh hưởng sự gắn kết sớm giữa mẹ và bé
- Nguy cơ tiểu đường thai kỳ khi hPL làm tăng kháng insulin
- Cortisol tăng cao kéo dài có thể ảnh hưởng não bộ thai nhi
Sức khỏe Mẹ và Bé luôn liên quan mật thiết, vì vậy chăm sóc nội tiết tố là chăm sóc cả hai.
Theo Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, mẹ bầu cần tăng cường dinh dưỡng đầy đủ nhóm chất, đặc biệt là Omega-3, sắt, folate và vitamin nhóm B để hỗ trợ ổn định hormone và phát triển trí tuệ thai nhi. Đồng thời cần tránh căng thẳng kéo dài vì stress chính là “kẻ thù của hormone”, ảnh hưởng trực tiếp đến tăng cân, giấc ngủ và hệ miễn dịch của mẹ.
Mẹ bầu cần làm gì để hormone ổn định?
Thai kỳ có thể khiến mẹ bối rối trước quá nhiều thay đổi. Những điều sau sẽ giúp mẹ cân bằng cảm xúc và thể trạng:
- Nghỉ ngơi đủ giấc và tránh sử dụng thiết bị điện tử quá khuya
- Tập thể dục nhẹ như đi bộ, yoga bầu để tăng Endorphin – hormone hạnh phúc
- Duy trì thai giáo từ sớm giúp tăng cảm xúc tích cực và giáo dục trẻ thơ ngay trong bụng mẹ
- Giao tiếp với chồng và gia đình để nhận hỗ trợ tinh thần
- Thăm khám thai định kỳ để kiểm soát nồng độ đường huyết, huyết áp và các chỉ số nội tiết
Theo TS. Nguyễn Xuân Xã, việc duy trì trạng thái tinh thần lạc quan trước sinh giúp hormone Oxytocin tiết ra tốt hơn, từ đó quá trình sinh nở thuận lợi hơn và tăng sự gắn kết giữa Mẹ và Bé khi chào đời.
Khi nào mẹ cần đi khám ngay?
Nếu mẹ bầu gặp các biểu hiện sau kéo dài, hãy đến bệnh viện kiểm tra:
- Trầm cảm, lo âu, mất ngủ nhiều ngày
- Sụt cân hoặc tăng cân bất thường
- Tim đập nhanh, chóng mặt thường xuyên
- Xuất huyết âm đạo, đau bụng dưới dữ dội
Hormone là chiếc “chìa khóa vàng” đồng hành cùng phụ nữ trong suốt thai kỳ. Hiểu rõ và chăm sóc nội tiết tố đúng cách sẽ giúp mẹ khỏe mạnh, vui vẻ và tạo nền tảng phát triển tốt nhất cho con yêu từ trong bụng. Bảo vệ hormone thai kỳ chính là bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé hôm nay và tương lai của trẻ.
