Thông liên thất phần cơ ở trẻ sơ sinh: Cảnh báo sớm và hướng điều trị hiệu quả

Thông liên thất phần cơ ở trẻ sơ sinh là dị tật tim bẩm sinh phổ biến. Bố mẹ cần phát hiện sớm để điều trị hiệu quả, bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé.

Hiểu đúng về thông liên thất phần cơ ở trẻ sơ sinh

Thông liên thất phần cơ ở trẻ sơ sinh là một dạng dị tật tim bẩm sinh xảy ra khi có một hoặc nhiều lỗ thông tại phần cơ của vách ngăn giữa hai tâm thất. Khi đó, máu giàu oxy từ tâm thất trái chảy sang tâm thất phải, làm tăng gánh nặng cho tim và ảnh hưởng đến khả năng bơm máu toàn thân của trẻ.

Tình trạng này chiếm tỷ lệ khá cao trong các dị tật tim bẩm sinh, chỉ đứng sau thông liên thất phần màng. Nhiều trường hợp lỗ thông nhỏ có thể tự đóng khi trẻ lớn lên, song những lỗ thông lớn hoặc phức tạp lại tiềm ẩn nguy cơ gây suy tim, tăng áp phổi hoặc hội chứng Eisenmenger nếu không được phát hiện và điều trị đúng thời điểm.

Theo TS. Nguyễn Xuân Xã – Giảng viên nhóm ngành sức khỏe Trường Đại học Lương Thế Vinh, việc phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường ở tim trẻ sơ sinh đóng vai trò quan trọng trong tiên lượng bệnh. Ông nhấn mạnh: “Trẻ bị thông liên thất phần cơ nếu được theo dõi siêu âm tim định kỳ và điều trị sớm thì khả năng hồi phục gần như hoàn toàn, không để lại di chứng về sau”.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Thông liên thất phần cơ hình thành ngay từ giai đoạn bào thai, khi vách ngăn giữa hai tâm thất không phát triển hoàn thiện. Nguyên nhân chính xác đến nay vẫn chưa được xác định, song các nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền và môi trường trong thai kỳ có thể liên quan.

Trẻ có thể mắc bệnh nếu mẹ bị rubella, cúm, tiểu đường thai kỳ hoặc tiếp xúc với rượu, thuốc lá, chất kích thích trong quá trình mang thai. Một số trường hợp ghi nhận liên quan đến bất thường nhiễm sắc thể như ba nhiễm sắc thể 13, 18 hoặc 21. Ngoài ra, việc mẹ sử dụng một số thuốc chống động kinh hoặc thuốc giảm đau trong thai kỳ cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của tim thai.

Theo giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, yếu tố môi trường và chế độ dinh dưỡng của mẹ bầu có ảnh hưởng đáng kể đến sự hình thành hệ tim mạch của thai nhi. Chuyên gia khuyến nghị: “Phụ nữ mang thai cần tuân thủ chế độ khám thai định kỳ, bổ sung acid folic và tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại để giảm thiểu nguy cơ dị tật tim bẩm sinh ở trẻ”.

Dấu hiệu nhận biết sớm

Trẻ mắc thông liên thất phần cơ ở mức độ nhẹ thường không có biểu hiện rõ rệt, nhiều trường hợp được phát hiện tình cờ khi bác sĩ nghe thấy tiếng thổi tim trong quá trình khám định kỳ. Tuy nhiên, với lỗ thông trung bình đến lớn, các dấu hiệu bất thường có thể xuất hiện sớm sau sinh, như:

• Trẻ khó thở, bú kém, nhanh mệt, đổ mồ hôi khi bú hoặc khóc.
• Tăng cân chậm, da và môi xanh tái do thiếu oxy.
• Nhiễm trùng hô hấp tái phát nhiều lần, đặc biệt là viêm phổi.
• Nghe thấy tiếng thổi tim rõ khi thăm khám bằng ống nghe.

Bố mẹ nên đặc biệt lưu ý nếu con có các dấu hiệu trên, bởi đó có thể là cảnh báo sớm của dị tật tim bẩm sinh, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe Mẹ và Bé.

Chẩn đoán và đánh giá mức độ bệnh

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ tiến hành siêu âm tim Doppler, đây là phương pháp quan trọng giúp xác định vị trí, kích thước và số lượng lỗ thông. Ngoài ra, các xét nghiệm như chụp X-quang tim phổi, điện tâm đồ, thông tim, hoặc cộng hưởng từ tim (MRI) cũng được thực hiện để đánh giá cấu trúc tim toàn diện.

Khi lỗ thông nhỏ, tim vẫn hoạt động bình thường, trẻ được theo dõi định kỳ. Ngược lại, nếu lỗ thông lớn, máu lưu thông bất thường giữa hai tâm thất sẽ khiến tim phải làm việc nhiều hơn, dẫn đến suy tim, tăng áp động mạch phổi hoặc rối loạn nhịp tim.

Theo các chuyên gia, việc phát hiện sớm thông liên thất phần cơ bằng siêu âm tim trẻ sơ sinh không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn hạn chế tối đa các biến chứng lâu dài.

Hướng điều trị hiệu quả

Tùy vào kích thước lỗ thông và tình trạng sức khỏe của trẻ, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Nếu lỗ thông nhỏ và không gây triệu chứng, trẻ chỉ cần theo dõi định kỳ vì khả năng tự đóng rất cao. Ngược lại, khi lỗ thông lớn gây ảnh hưởng đến chức năng tim hoặc hô hấp, trẻ cần được điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật.

Điều trị nội khoa bao gồm sử dụng thuốc lợi tiểu, thuốc hỗ trợ co bóp cơ tim và kiểm soát áp lực phổi, giúp trẻ ổn định trước khi phẫu thuật.

Phẫu thuật đóng lỗ thông là giải pháp triệt để trong các trường hợp nặng. Bác sĩ có thể tiến hành vá lỗ thông qua phẫu thuật tim hở hoặc đặt dụng cụ qua ống thông. Trẻ sau phẫu thuật thường hồi phục nhanh, có thể sinh hoạt bình thường sau vài tuần.

TS. Nguyễn Xuân Xã nhận định: “Sự tiến bộ của y học tim mạch hiện nay giúp tỷ lệ thành công của các ca phẫu thuật thông liên thất phần cơ đạt hơn 95%. Quan trọng nhất là thời điểm can thiệp – càng sớm, cơ hội hồi phục tim càng cao và tránh biến chứng sau này”.

Chăm sóc và phòng ngừa

Sau điều trị, trẻ cần được tái khám định kỳ để kiểm tra hoạt động của tim. Bố mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng hợp lý, đảm bảo trẻ tăng cân đúng chuẩn, tránh nhiễm khuẩn hô hấp. Việc tiêm phòng đầy đủ và giữ môi trường sống trong lành sẽ giúp hạn chế nguy cơ tái phát biến chứng tim mạch.

Với phụ nữ mang thai, việc khám sức khỏe trước khi sinh, tiêm phòng Rubella và duy trì lối sống lành mạnh là yếu tố quan trọng để phòng ngừa dị tật tim bẩm sinh.

Thông liên thất phần cơ ở trẻ sơ sinh là bệnh lý có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm. Các bậc cha mẹ cần chủ động theo dõi sức khỏe tim mạch của con, đặc biệt trong những tháng đầu đời. Khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín để được siêu âm tim và tư vấn điều trị kịp thời, đảm bảo sức khỏe Mẹ và Bé được bảo vệ toàn diện.