Thai ngoài tử cung: Báo động sớm và hướng điều trị an toàn cho Mẹ và Bé
Thai ngoài tử cung xảy ra khi trứng đã thụ tinh không di chuyển vào buồng tử cung mà làm tổ ở vị trí bất thường như vòi tử cung, buồng trứng, ổ bụng hoặc cổ tử cung. Trong đó, vòi tử cung chiếm tới 95% trường hợp. Dù tỷ lệ không cao (khoảng 4–5/1000 phụ nữ mang thai), đây vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong mẹ trong ba tháng đầu thai kỳ.
Theo các bác sĩ sản phụ khoa, thai ngoài tử cung là tình trạng cấp cứu, bởi túi thai có thể vỡ bất cứ lúc nào, gây chảy máu ổ bụng ồ ạt và đe dọa tính mạng người mẹ. Việc nâng cao hiểu biết về sức khỏe Mẹ và Bé, đặc biệt ở phụ nữ độ tuổi sinh sản, có ý nghĩa quan trọng để phát hiện sớm và xử trí kịp thời.
TS. Nguyễn Xuân Xã – Giảng viên nhóm ngành sức khỏe Trường Đại học Lương Thế Vinh nhận định: “Đây là bệnh lý đòi hỏi nhận thức đúng đắn của cộng đồng. Việc chậm phát hiện có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng khả năng sinh sản về sau. Giáo dục trẻ thơ và giáo dục sức khỏe sinh sản cho nữ giới từ sớm là biện pháp bền vững nhất”.
Nguyên nhân bệnh Thai ngoài tử cung
Nhiều yếu tố có thể cản trở quá trình di chuyển của phôi từ vòi trứng vào buồng tử cung. Tình trạng viêm nhiễm vòi trứng do Chlamydia hoặc lậu khiến ống dẫn trứng bị hẹp, xơ hóa, làm tăng nguy cơ thai bám ở vị trí bất thường. Những can thiệp y khoa như nạo phá thai, phẫu thuật buồng trứng – vòi trứng hay phẫu thuật vùng chậu cũng có thể để lại sẹo, làm giảm vận động của vòi trứng.
Ngoài ra, dị dạng bẩm sinh làm hẹp vòi trứng, u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung, hoặc thậm chí không xác định được nguyên nhân cũng là các yếu tố liên quan. Các chuyên gia ghi nhận ngày càng nhiều phụ nữ trẻ gặp thai ngoài tử cung do lối sống thiếu an toàn trong quan hệ tình dục hoặc hút thuốc lá.
Triệu chứng bệnh Thai ngoài tử cung
Triệu chứng thường không rõ ràng ở giai đoạn đầu nên dễ nhầm với biểu hiện mang thai thông thường. Thai phụ có thể nghén nhẹ, mệt mỏi hoặc chậm kinh như bình thường. Tuy nhiên, dấu hiệu cảnh báo quan trọng nhất là ra huyết âm đạo bất thường: lượng ít hơn, màu sẫm, dai dẳng và không trùng với kỳ kinh.
Cảm giác đau bụng dưới, đau một bên hoặc lan khắp ổ bụng là triệu chứng điển hình, đặc biệt khi thai đã vỡ. Trong các trường hợp nặng, người bệnh có thể xuất hiện chóng mặt, choáng váng, thậm chí ngất xỉu do mất máu trong ổ bụng. Nhiều ca chỉ được phát hiện khi siêu âm định kỳ không thấy túi thai trong buồng tử cung.
Đối tượng nguy cơ bệnh Thai ngoài tử cung
Phụ nữ từng bị thai ngoài tử cung, từng phẫu thuật ống dẫn trứng hoặc vùng bụng, hay có tiền sử viêm nhiễm phụ khoa kéo dài thuộc nhóm nguy cơ cao. Bệnh lây qua đường tình dục như Chlamydia và lậu làm tổn thương vòi trứng, từ đó gia tăng nguy cơ tái phát.
Ngoài ra, hút thuốc lá, đặt vòng tránh thai, vô sinh, thắt ống dẫn trứng hoặc mắc lạc nội mạc tử cung cũng là những yếu tố đáng chú ý. Một số trường hợp có bất thường bẩm sinh về ống dẫn trứng, khiến trứng thụ tinh khó di chuyển về tử cung.
Phòng ngừa bệnh Thai ngoài tử cung
Để bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé, phụ nữ cần duy trì lối sống tình dục an toàn, tránh quan hệ với nhiều bạn tình và sử dụng bao cao su để hạn chế nguy cơ viêm nhiễm. Việc vệ sinh vùng kín đúng cách, đặc biệt trong kỳ kinh, sau sinh hoặc khi đang điều trị viêm nhiễm phụ khoa, giúp ngăn ngừa tổn thương vòi trứng.
Hạn chế nạo phá thai, khám phụ khoa định kỳ, siêu âm sớm khi nghi ngờ mang thai và tránh hút thuốc lá cũng là những biện pháp phòng ngừa quan trọng. Các chuyên gia sản khoa khuyến cáo phụ nữ cần trang bị kiến thức về sức khỏe sinh sản từ sớm, giống như một phần thiết yếu trong giáo dục trẻ thơ hiện đại.
Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết: “Nếu phụ nữ chủ động theo dõi chu kỳ kinh, khám phụ khoa đều đặn và siêu âm ngay khi chậm kinh, phần lớn trường hợp thai ngoài tử cung có thể được phát hiện từ rất sớm, trước khi gây biến chứng nguy hiểm”.
Các biện pháp chẩn đoán bệnh Thai ngoài tử cung
Chẩn đoán dựa trên khai thác triệu chứng như chậm kinh, đau bụng, ra máu bất thường và khám vùng chậu để đánh giá kích thước tử cung, mức độ đau. Siêu âm là công cụ quan trọng nhất giúp xác định liệu túi thai đã vào buồng tử cung hay chưa. Khi không thấy thai trong tử cung nhưng xét nghiệm -hCG tăng bất thường hoặc tăng chậm, bác sĩ sẽ nghĩ đến khả năng thai ngoài tử cung.
Việc xác định giai đoạn bệnh—thai chưa vỡ hay đã vỡ—có ý nghĩa quyết định đối với lựa chọn phương pháp điều trị và tiên lượng về khả năng sinh sản sau này.
Các biện pháp điều trị bệnh Thai ngoài tử cung
Hướng điều trị phụ thuộc vào kích thước khối thai, nồng độ -hCG và tình trạng ổ bụng. Với trường hợp phát hiện sớm, chưa vỡ và đủ điều kiện, điều trị nội khoa bằng thuốc có thể được chỉ định nhằm ngăn sự phát triển của thai và bảo tồn vòi trứng. Thai phụ sẽ được theo dõi sát cho đến khi -hCG trở về âm tính. Nếu thuốc không có hiệu quả, bác sĩ phải chuyển sang điều trị ngoại khoa.
Trong các trường hợp đã vỡ hoặc có nguy cơ vỡ, phẫu thuật nội soi hoặc mổ mở được tiến hành để loại bỏ khối thai, cầm máu và xử lý tổn thương vòi trứng. Một số trường hợp hiếm có thể theo dõi sự thoái triển tự nhiên của thai, nhưng phương án này cần được cân nhắc rất thận trọng và giám sát chặt chẽ.
