Viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh: Dấu hiệu cảnh báo sớm cha mẹ không nên bỏ qua
Viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh là một trong những bệnh lý mắt phổ biến nhất trong nhóm trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt dễ gặp ở giai đoạn sơ sinh khi hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu. Bệnh khiến mắt trẻ đỏ, sưng, chảy dử và ngứa rát khó chịu.
Nguyên nhân và biểu hiện đặc trưng
Trẻ sơ sinh bị viêm kết mạc thường có biểu hiện mí mắt đỏ, sưng, mắt ra dử đặc và nhạy cảm với ánh sáng. Một số trường hợp kèm theo chảy nước mắt liên tục, trẻ hay dụi mắt hoặc quấy khóc khi bị rát, ngứa. Các chuyên gia cho biết, triệu chứng của viêm kết mạc do nhiều nguyên nhân khác nhau có thể tương tự nhau nên việc chẩn đoán đòi hỏi thăm khám cẩn trọng tại cơ sở y tế.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – giảng viên Trường Đại học Lương Thế Vinh, bệnh có thể khởi phát do tắc tuyến lệ bẩm sinh, nhiễm khuẩn từ đường sinh dục của mẹ trong quá trình sinh nở hoặc do virus, vi khuẩn ngoài môi trường xâm nhập. Một số trường hợp nhẹ chỉ là phản ứng dị ứng với thuốc nhỏ mắt phòng nhiễm khuẩn sau sinh, nhưng nếu cha mẹ chủ quan, để bệnh tiến triển nặng sẽ rất dễ dẫn đến nhiễm trùng sâu hơn ở giác mạc.
Các dạng viêm kết mạc thường gặp ở trẻ sơ sinh
Ở trẻ sơ sinh, có bốn nhóm viêm kết mạc phổ biến: do Chlamydia, do lậu cầu, do dị ứng thuốc nhỏ mắt, và do virus hoặc vi khuẩn khác. Trong đó, viêm kết mạc do Chlamydia trachomatis thường xuất hiện sau 5–12 ngày kể từ khi sinh, gây đỏ mắt, sưng mí và tiết dịch mủ đặc. Khoảng 50% trẻ mắc thể này còn có nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp nếu không được điều trị triệt để.
Viêm kết mạc do lậu cầu khuẩn (Neisseria gonorrhoeae) khởi phát sớm hơn, chỉ từ 2–4 ngày sau sinh. Đây là dạng nặng nhất, vì vi khuẩn lậu có thể xâm nhập nhanh vào giác mạc, gây loét và dẫn đến mù nếu không xử trí kịp thời. Với loại này, bác sĩ thường phải sử dụng kháng sinh tiêm tĩnh mạch kết hợp thuốc nhỏ tại chỗ để kiểm soát nhiễm trùng.
Trong khi đó, viêm kết mạc do dị ứng thuốc nhỏ mắt lại là tình trạng nhẹ nhất. Trẻ có thể bị đỏ mắt nhẹ, sưng mí trong khoảng 24–36 giờ sau khi được nhỏ thuốc phòng nhiễm khuẩn, sau đó các triệu chứng sẽ giảm dần khi ngưng thuốc.
Cuối cùng, viêm kết mạc do virus và vi khuẩn thông thường cũng là nhóm bệnh đáng lưu ý. Một số loại virus herpes hoặc vi khuẩn sống trong âm đạo mẹ có thể lây sang trẻ trong khi sinh, gây tổn thương mắt nghiêm trọng. Dạng này thường có biểu hiện mắt đỏ, mí sưng, thậm chí kèm mủ mắt hoặc tổn thương giác mạc.
Hướng điều trị và chăm sóc đúng cách
Điều trị viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Đối với các trường hợp nhiễm khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc mỡ kháng sinh. Với các ca nặng, có thể kết hợp điều trị toàn thân bằng kháng sinh đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Nếu bệnh do tắc tuyến lệ, cha mẹ có thể massage nhẹ vùng giữa mắt và mũi cho bé theo hướng dẫn của bác sĩ để giúp tuyến lệ thông suốt, giảm ứ đọng dịch.
Đặc biệt, theo Giảng viên Cao đẳng Dược Sài Gòn, trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, nên việc tự ý dùng thuốc hoặc dùng lại toa thuốc của trẻ khác là cực kỳ nguy hiểm. Nhiều phụ huynh nhầm tưởng viêm kết mạc chỉ là ‘đau mắt đỏ’ thông thường, tự mua thuốc nhỏ mắt về dùng, vô tình khiến bệnh nặng thêm, thậm chí gây loét giác mạc hoặc sẹo giác mạc không hồi phục.
Ngoài điều trị đặc hiệu, chăm sóc hỗ trợ tại nhà cũng rất quan trọng. Mẹ cần giữ cho vùng mắt trẻ luôn sạch, thường xuyên lau dịch mủ bằng gạc mềm thấm nước muối sinh lý, tránh dùng khăn chung giữa hai mắt. Nếu trẻ có biểu hiện sưng nhiều, sốt hoặc quấy khóc liên tục, cần đưa bé đến cơ sở chuyên khoa mắt hoặc bệnh viện Nhi để được xử lý kịp thời.
Phòng ngừa viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh từ sớm
Việc phòng ngừa bắt đầu ngay từ thời kỳ mang thai. Các mẹ bầu nên khám thai định kỳ, xét nghiệm các bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai, Chlamydia để kịp thời điều trị trước khi sinh. Sau khi sinh, trẻ cần được nhỏ thuốc phòng nhiễm khuẩn mắt đúng hướng dẫn y tế, tránh các tác nhân gây kích ứng như bụi bẩn hoặc nước tắm có chứa hóa chất.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã, sức khỏe Mẹ và Bé luôn gắn liền với nhau. Việc chăm sóc, bảo vệ sức khỏe sinh sản cho người mẹ chính là bước đầu tiên để phòng ngừa các bệnh lý lây truyền cho trẻ sơ sinh, đặc biệt là các bệnh nhiễm trùng mắt. Ông khuyến nghị các bà mẹ nên chủ động khám sức khỏe tiền sản, đảm bảo cơ thể không mang mầm bệnh trước khi sinh, đồng thời tuân thủ hướng dẫn vệ sinh mắt cho trẻ ngay sau sinh.
Viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh tuy không phải bệnh hiếm gặp nhưng lại dễ bị cha mẹ xem nhẹ. Bất cứ dấu hiệu bất thường nào ở mắt như đỏ, sưng, chảy mủ, trẻ quấy khóc, bỏ bú đều cần được theo dõi sát. Cha mẹ tuyệt đối không tự ý dùng thuốc mà nên đưa trẻ đến khám tại cơ sở y tế chuyên khoa Mắt hoặc chuyên khoa Nhi để được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ.
Giảng viên Cao đẳng Dược Sài Gòn lưu ý thêm rằng, đối với trẻ sơ sinh, sức khỏe Mẹ và Bé là một thể thống nhất. Không chỉ chăm con, người mẹ cũng phải bảo vệ sức khỏe của chính mình, bởi nhiều căn bệnh lây truyền âm thầm từ mẹ sang con mà không có triệu chứng rõ ràng. Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt trong thai kỳ, chính là hàng rào phòng vệ vững chắc nhất cho đôi mắt và tương lai của trẻ.
Tóm lại, viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh không đơn thuần chỉ là bệnh lý ngoài mắt mà có thể là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Với sự quan tâm đúng mức, thăm khám sớm và điều trị đúng hướng dẫn bác sĩ, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp trẻ vượt qua giai đoạn nhạy cảm này an toàn, bảo vệ đôi mắt trong sáng và tương lai khỏe mạnh cho con.
