Giải mã hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh – Cha mẹ không nên bỏ qua
Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng phổ biến nhưng tiềm ẩn nguy cơ nếu cha mẹ chủ quan. Phân biệt vàng da sinh lý và bệnh lý giúp bảo vệ sức khỏe mẹ và bé, ngăn ngừa biến chứng ảnh hưởng não, thần kinh và sự phát triển lâu dài của trẻ.
Vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?
Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng da và kết mạc mắt của bé chuyển sang màu vàng do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Sắc tố này có màu vàng cam, khi tích tụ vượt mức cho phép sẽ khiến da, mắt trẻ đổi màu.
Theo thống kê, có 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non bị vàng da sau sinh. Dù thường gặp, nhưng nếu không được theo dõi và xử lý đúng cách, vàng da bệnh lý có thể dẫn đến tổn thương não, rối loạn thần kinh hoặc tử vong.
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – Giảng viên Y học cổ truyền tại Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết không phải trường hợp vàng da nào cũng nguy hiểm, nhưng cha mẹ tuyệt đối không được chủ quan. Cần quan sát kỹ thời điểm và mức độ vàng để kịp thời đưa trẻ đi khám.
Phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý
Vàng da sinh lý thường xuất hiện từ ngày thứ 3 sau sinh, da vàng nhẹ ở vùng mặt, cổ, ngực trên rốn. Trẻ vẫn bú tốt, hoạt bát, không kèm sốt hay nôn. Chỉ số bilirubin trong máu dưới 12mg% và giảm dần sau 7-10 ngày. Trường hợp này, chỉ cần tăng cường cho bú mẹ, bilirubin sẽ được đào thải tự nhiên.
Vàng da bệnh lý, ngược lại, xuất hiện sớm trong 1-2 ngày đầu, vàng lan toàn thân, kèm biểu hiện bú kém, ngủ li bì, nôn ói, sốt, gan lách to. Sau 2-3 tuần không cải thiện, trẻ có nguy cơ nhiễm độc thần kinh và tổn thương não. Khi đó, cần đưa bé đến bệnh viện để xét nghiệm bilirubin và điều trị tích cực.
Cách chẩn đoán vàng da ở trẻ sơ sinh
Cha mẹ có thể kiểm tra sơ bộ bằng cách đưa bé ra nơi có ánh sáng tự nhiên, dùng ngón tay ấn nhẹ lên da bé 5 giây, sau đó buông ra. Nếu vùng da đó chuyển vàng rõ, trẻ có thể bị vàng da.
Tuy nhiên, để xác định chính xác, bác sĩ sẽ đo bilirubin bằng máy do qua da hoặc xét nghiệm máu – phương pháp đáng tin cậy nhất trong đánh giá mức độ vàng da.
Phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh
- Tăng cường cho bé bú
- Với vàng da sinh lý, mẹ nên cho trẻ bú 8-12 lần mỗi ngày để tăng đào thải bilirubin. Trẻ bú sữa mẹ đầy đủ giúp duy trì năng lượng, tránh mất nước và thúc đẩy hoạt động gan – thận.
- Chiếu đèn
- Khi bilirubin tăng cao ở mức trung bình, chiếu đèn là biện pháp phổ biến và an toàn. Dưới tác động ánh sáng, bilirubin chuyển sang dạng hòa tan, dễ đào thải. Trẻ sẽ được theo dõi sát để điều chỉnh thời gian chiếu đèn phù hợp.
- Thay máu
Trường hợp nặng, trẻ có nguy cơ ngộ độc thần kinh hoặc bilirubin vượt ngưỡng 20mg%, bác sĩ sẽ chỉ định thay máu. Sau điều trị, trẻ cần được theo dõi tại khoa sơ sinh để phòng biến chứng.
Giảng viên Cao đẳng Dược Sài Gòn nhận định, nhiều cha mẹ chậm đưa trẻ đi khám vì nghĩ vàng da là bình thường. Đây là sai lầm phổ biến. Vàng da bệnh lý diễn tiến nhanh và chỉ trong vài ngày có thể gây tổn thương não vĩnh viễn.
Cách chăm sóc và phòng ngừa tại nhà
- Theo dõi kỹ màu da, mắt của trẻ trong 7 ngày đầu sau sinh.
- Giữ ấm, tránh nhiễm lạnh và môi trường ô nhiễm.
- Tăng cường dinh dưỡng cho mẹ để đảm bảo nguồn sữa chất lượng.
- Không tự ý dùng thuốc, tắm lá hoặc áp dụng mẹo dân gian khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ.
Cha mẹ nên cho trẻ tái khám định kỳ sau sinh, đặc biệt nếu trẻ sinh non, nhẹ cân, bú kém hoặc cso tiền sử bệnh lý gan mật.
Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng thường gặp, song phân biệt đúng sinh lý và bệnh lý là yếu tố quyết định trong việc bảo vệ sức khỏe mẹ và bé. Cha mẹ cần quan sát kỹ, không tự điều trị tại nhà, và đưa trẻ đến cơ sở y tế chuyên khoa sơ sinh khi xuất hiện dấu hiệu bất thường. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng sẽ giúp bé phát triển khỏe mạnh, giảm thiểu nguy cơ biến chứng thần kinh về sau.
