Dính thắng môi trên ở trẻ em: Dấu hiệu nhận biết sớm và cách chữa trị hiệu quả
Dính thắng môi trên (hay dính phanh môi) là một dị tật bẩm sinh khá phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến bú mẹ, phát âm và sự phát triển răng – hàm – mặt của trẻ. Trên thực tế, nhiều phụ huynh bỏ qua hoặc chưa hiểu rõ tình trạng này dẫn đến trẻ gặp khó khăn trong ăn uống, dễ bị sâu răng và mất thẩm mỹ nụ cười về sau.
Dính thắng môi trên là gì?
Thắng môi trên là một dải niêm mạc mỏng kết nối mặt trong của môi với lợi, giúp môi hoạt động hài hòa với cấu trúc xương hàm và răng cửa. Khi thắng môi bám quá thấp, dày hoặc ngắn, trẻ sẽ bị hạn chế vận động môi, được gọi là dính thắng môi trên.
Theo giảng viên Cao đẳng Dược Sài Gòn, nếu không được đánh giá đúng mức, dính phanh môi có thể làm trẻ bú kém, dẫn đến suy dinh dưỡng sớm và ảnh hưởng tới phát triển trí não giai đoạn vàng.
Vì sao trẻ bị dính thắng môi?
Căn nguyên chính vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu chỉ ra yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng. Trẻ có bố hoặc mẹ từng gặp dị tật này có nguy cơ mắc cao hơn. Dị tật có thể xuất hiện ở bất kỳ giới tính nào và thường được phát hiện ngay từ giai đoạn sơ sinh khi trẻ gặp khó khăn trong bú mẹ.
Dấu hiệu nhận biết ở từng giai đoạn
Phụ huynh có thể tự quan sát môi và lợi của trẻ để nhận diện bất thường. Khi trẻ há miệng, nếu thấy dải niêm mạc thắng môi dày, ngắn, kéo dài xuống gần răng cửa hoặc bám thẳng vào nhú lợi thì khả năng cao trẻ đang bị dính phanh môi.
Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, dấu hiệu thường gặp nhất là không thể ngậm vú sâu khi bú, môi trượt khỏi quầng vú, trẻ dễ mỏi và ngủ gật khi bú nhưng vẫn đói. Hệ quả là chậm tăng cân, hay quấy khóc, ảnh hưởng đến sức khỏe Mẹ và Bé vì mẹ dễ gặp tắc tia sữa, đau núm vú khi cho con bú.
Với trẻ lớn hơn, biểu hiện chuyển dần sang vấn đề răng miệng: khe thưa giữa hai răng cửa, răng mọc lệch, khó giữ vệ sinh miệng, dễ sâu răng. Một số bé nói ngọng, phát âm không tròn tiếng do khẩu hình môi không được mở đúng.
TS. Nguyễn Xuân Xã – giảng viên khối ngành sức khỏe Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết: “Nhiều trẻ bị dính thắng môi mức độ nhẹ nhưng không được theo dõi. Khi đến tuổi thay răng, tình trạng răng cửa thưa rõ rệt, ảnh hưởng tâm lý và thẩm mỹ về sau. Bố mẹ cần lưu ý thăm khám nha khoa định kỳ để tránh phát hiện muộn”.
Ảnh hưởng đối với sức khỏe và phát triển của trẻ
Tưởng chừng nhỏ nhưng dính thắng môi có thể gây ra nhiều hậu quả:
- Khó bú hoặc bú không hiệu quả → trẻ thiếu dinh dưỡng, phát triển chậm
- Phát âm hạn chế, nói ngọng, tự ti trong giao tiếp
- Sai lệch răng – hàm – mặt, khe răng cửa rộng, tụt lợi
- Tăng nguy cơ bệnh nha chu và sâu răng vì khó chải răng đúng cách
Tác động không chỉ ở thể chất mà còn ảnh hưởng lâu dài tới tâm lý và chất lượng sống.
Khi nào cần điều trị?
Không phải mọi trường hợp đều phải cắt thắng môi. Nếu trẻ vẫn bú tốt, phát âm chuẩn và răng miệng bình thường, bác sĩ có thể chỉ theo dõi. Ngược lại, khi thắng môi làm hạn chế vận động, gây đau hoặc ảnh hưởng ăn nói, trẻ cần được can thiệp sớm để tránh hậu quả kéo dài đến tuổi trưởng thành.
TS. Nguyễn Xuân Xã khuyến nghị: “Nếu sau 2–3 tháng trẻ vẫn bú yếu, tăng cân chậm dù mẹ đủ sữa, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám để được đánh giá mức độ phanh môi bám thấp và quyết định can thiệp phù hợp”.
Phương pháp điều trị dính thắng môi hiện nay
Cắt thắng môi là biện pháp điều trị phổ biến và hiệu quả. Thời gian thực hiện chỉ vài phút, xâm lấn rất nhỏ và có thể gây tê tại chỗ. Trẻ có thể ăn uống gần như ngay sau đó.
Tùy tình trạng, bác sĩ có thể lựa chọn:
- Dao điện
- Laser mô mềm
- Dao phẫu thuật truyền thống
Phụ huynh nên chọn cơ sở uy tín, có chuyên khoa răng – hàm – mặt nhi, đảm bảo an toàn và thẩm mỹ cao.
Những ngày đầu sau thủ thuật, cha mẹ nên tránh cho bé ăn thức ăn quá nóng hoặc cứng. Vệ sinh răng miệng nhẹ nhàng và chú ý các dấu hiệu bất thường như chảy máu kéo dài, hơi thở hôi, sốt.
Các bài tập vận động môi theo hướng dẫn bác sĩ rất quan trọng. Nếu bỏ qua, mô sẹo có thể co kéo lại khiến tái dính thắng môi. Tái khám định kỳ giúp đánh giá khả năng vận động môi và sự đóng kín của khe răng cửa.
Có thể phòng ngừa dính thắng môi không?
Hiện chưa có biện pháp dự phòng tuyệt đối. Điều quan trọng nhất là phát hiện và can thiệp sớm. Mẹ cần quan sát phản ứng của trẻ khi bú: trẻ bú lâu nhưng vẫn đói, khí nuốt nhiều khiến đầy hơi, môi trên không bám sát bầu vú… nên đi khám sớm.
Khám răng miệng định kỳ từ khi trẻ mọc răng sữa sẽ giúp bác sĩ theo dõi sự phát triển răng – hàm – mặt và hướng dẫn chăm sóc phù hợp.
Lời khuyên dành cho phụ huynh:
- Theo dõi tăng cân và kỹ năng bú của trẻ hằng tháng
- Tập vệ sinh răng miệng đúng cách ngay khi trẻ bắt đầu mọc răng
- Khám Nha khoa trẻ em tối thiểu 2 lần/năm
- Đừng trì hoãn điều trị khi trẻ có khó khăn ăn uống, nói ngọng hoặc răng cửa bị thưa rộng
Việc quan tâm đúng lúc giúp phòng ngừa những hậu quả kéo dài đến tuổi trưởng thành, bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé một cách toàn diện.
Dính thắng môi trên không phải là bệnh nguy hiểm nhưng nếu chủ quan, trẻ có thể đối diện hàng loạt vấn đề từ dinh dưỡng, ngôn ngữ đến thẩm mỹ nụ cười. Cha mẹ là người quan sát sát sao nhất mọi thay đổi của trẻ. Nhận biết kịp thời, thăm khám đúng nơi và can thiệp đúng lúc sẽ giúp trẻ có cơ hội phát triển toàn diện, tự tin và khỏe mạnh.
