Gãy xương ở trẻ em: Nguy cơ tiềm ẩn và cách bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé
Gãy xương ở trẻ em là chấn thương thường gặp trong lứa tuổi hiếu động. Phần lớn các ca gãy xương có thể phục hồi tốt, nhưng nếu điều trị sai hoặc muộn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển khung xương và vận động của trẻ về lâu dài.
Tại sao xương trẻ dễ tổn thương hơn người lớn?
Xương của trẻ mềm, đàn hồi và cấu tạo chưa hoàn chỉnh. Khi lực tác động vượt ngưỡng chịu đựng, thay vì gãy rời như người lớn, xương trẻ có thể bị cong và nứt — được gọi là gãy cành tươi. Trẻ năng động, chạy nhảy nhiều, dễ té ngã hoặc va đập mạnh khi chơi thể thao. Thêm vào đó, chế độ dinh dưỡng thiếu canxi, vitamin D hoặc trẻ bị thừa cân đều làm nguy cơ gãy xương tăng mạnh.
Theo TS. Nguyễn Xuân Xã – giảng viên khối ngành sức khỏe Trường Đại học Lương Thế Vinh, việc đánh giá gãy xương ở trẻ không chỉ tập trung vào chấn thương hiện tại mà cần chú ý đến khả năng có bệnh lý về xương tiềm ẩn nếu trẻ gãy xương nhiều lần hoặc do va chạm nhẹ.
Những dấu hiệu cảnh báo trẻ bị gãy xương
Đau nhói tại vùng tổn thương, sưng đỏ nhanh, bầm tím và trẻ không thể cử động như bình thường là những dấu hiệu phổ biến nhất. Nhiều trẻ khóc thét khi di chuyển, thậm chí chỉ cần chạm nhẹ cũng gây đau dữ dội. Một số trường hợp chi bị cong, lệch rõ rệt hoặc nghe tiếng răng rắc tại thời điểm chấn thương. Đặc biệt, nếu xuất hiện vết thương hở có xương lộ, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để tránh nhiễm trùng.
Phụ huynh tuyệt đối không tự nắn chỉnh xương hay đắp lá, vì điều đó có thể khiến xương lệch vĩnh viễn.
Gãy xương có ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển hay không?
Đây là câu hỏi khiến nhiều cha mẹ lo lắng. Thực tế, phần lớn các ca gãy xương ở trẻ lành nhanh và không để lại di chứng nếu điều trị đúng chuẩn. Tuy nhiên, những chấn thương liên quan đến vùng sụn tăng trưởng — nơi quyết định chiều dài và hình dạng xương — có thể gây hậu quả đáng tiếc như chân tay không đều, cong vẹo hoặc hạn chế vận động sau này.
TS. Nguyễn Xuân Xã cảnh báo: “Gãy xương tưởng chừng đơn giản nhưng nếu ảnh hưởng đến sụn tăng trưởng thì có thể tác động trực tiếp đến chiều cao và chức năng vận động của trẻ trong tương lai”.
Điều đó phần nào lý giải vì sao một cú té ngã nhỏ đôi khi lại cần theo dõi sát sao trong thời gian dài.
Chẩn đoán và điều trị
Bác sĩ sẽ thăm khám, hỏi về cơ chế chấn thương và chụp X-quang để xác định vị trí gãy. Với những tổn thương nhỏ không thấy rõ trên phim, chụp cộng hưởng từ (MRI) sẽ được chỉ định.
Tùy từng mức độ, trẻ có thể được nẹp tạm thời rồi bó bột cố định. Trong trường hợp xương lệch, bác sĩ cần nắn chỉnh trước khi bó. Những ca gãy phức tạp như xương xuyên da hoặc gãy đoạn dài có thể phải phẫu thuật để đưa xương về đúng trục và giúp trẻ phục hồi sớm hơn.
Trong suốt quá trình điều trị, trẻ cần được nghỉ ngơi đúng mức, dùng thuốc giảm đau hoặc kháng viêm theo đơn. Phụ huynh phải theo dõi thường xuyên các dấu hiệu bất thường như tê bì, sưng tăng hoặc lớp bột bị ẩm mốc gây nhiễm trùng.
Vai trò của dinh dưỡng và vận động đúng cách
Liền xương là một quá trình đòi hỏi dưỡng chất. Trẻ cần được bổ sung canxi, vitamin D, protein cùng khoáng chất từ sữa và chế phẩm từ sữa, các loại cá béo, rau xanh, đậu nành, trứng và ánh nắng mặt trời hợp lý. Một chế độ ăn nghèo dinh dưỡng khiến xương yếu, liền lâu và dễ tái gãy.
Theo giảng viên Cao đẳng Dược Sài Gòn: “Muốn xương trẻ chắc khỏe, cần kết hợp dinh dưỡng đầy đủ và vận động phù hợp. Trẻ ít vận động không chỉ dễ béo phì mà xương cũng kém phát triển, dễ tổn thương hơn”.
Điều này nhấn mạnh vai trò của giáo dục trẻ thơ trong xây dựng thói quen vận động an toàn, thay vì cấm đoán hoặc để trẻ vui chơi thiếu kiểm soát.
Phòng ngừa gãy xương: Sự đồng hành của gia đình và nhà trường
Không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ té ngã, nhưng cha mẹ có thể giảm thiểu tai nạn bằng một môi trường an toàn: sàn nhà không trơn trượt, lắp tay vịn cầu thang, quan sát trẻ khi leo trèo. Khi trẻ tham gia thể thao hoặc đạp xe, cần trang bị đầy đủ mũ và bảo hộ khớp.
Nhà trường và giáo viên giáo dục thể chất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn trẻ kỹ năng ngã an toàn, khởi động đúng cách và chọn môn thể thao phù hợp lứa tuổi.
Gãy xương ở trẻ em không chỉ là chấn thương nhất thời. Nó có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, cuộc sống tương lai và tinh thần của trẻ nếu xử trí sai hoặc lơ là theo dõi. Vì vậy, cha mẹ cần chú trọng cả sức khỏe Mẹ và Bé, chủ động phòng ngừa, nhận biết dấu hiệu nguy hiểm và đưa trẻ đến bệnh viện sớm.
Việc điều trị cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ, đồng thời tạo thói quen dinh dưỡng tốt và vận động khoa học cho trẻ – đó cũng là một phần trong hành trình giáo dục trẻ thơ toàn diện.
