5 cách giúp trẻ sơ sinh ngủ ngon, sâu giấc vào ban đêm
Giấc ngủ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển thể chất và trí não của trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, không phải bé nào cũng ngủ ngon và sâu giấc vào ban đêm. Hiểu được nguyên nhân và áp dụng đúng cách chăm sóc sẽ giúp cha mẹ nuôi con khỏe mạnh, bảo vệ trọn vẹn sức khỏe Mẹ và Bé.
1. Giấc ngủ – nền tảng phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh
Trong những tháng đầu đời, trẻ sơ sinh có thể ngủ từ 16 đến 18 giờ mỗi ngày. Tuy nhiên, giấc ngủ của trẻ không kéo dài liên tục mà chia thành nhiều chu kỳ ngắn, mỗi giấc khoảng 1 – 2 giờ. Mỗi chu kỳ gồm giấc ngủ nông (REM) và giấc ngủ sâu (Non-REM), trong đó cơ thể trẻ luân phiên giữa trạng thái nghỉ ngơi và phát triển mạnh mẽ.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – Bác sĩ Y học cổ truyền – giảng viên Trường Đại học Lương Thế Vinh, giấc ngủ không chỉ giúp trẻ phục hồi năng lượng mà còn là thời điểm vàng để hormone tăng trưởng tiết ra, kích thích phát triển xương, não bộ và hệ miễn dịch. Trẻ được ngủ sâu, ngủ đủ sẽ có khả năng tiếp thu nhanh, phản ứng tốt và phát triển cảm xúc ổn định hơn.
Khi giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên, trẻ dễ mệt mỏi, quấy khóc, bú kém, thậm chí ảnh hưởng đến nhịp sinh học tự nhiên. Do đó, việc giúp trẻ ngủ ngon, sâu giấc không chỉ là nhu cầu sinh lý mà còn là nhiệm vụ quan trọng trong chăm sóc sức khỏe Mẹ và Bé.
2. Vì sao trẻ sơ sinh thường khó ngủ về đêm?
Rối loạn giấc ngủ ở trẻ sơ sinh có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Trước hết là nguyên nhân sinh lý: do chu kỳ ngủ ngắn, hệ thần kinh chưa hoàn thiện nên trẻ dễ bị giật mình, tỉnh giấc khi có tiếng động nhỏ hoặc thay đổi ánh sáng.
Ngoài ra, các yếu tố bệnh lý cũng ảnh hưởng như: thiếu vi chất (vitamin D, canxi, sắt), trào ngược dạ dày, viêm tai giữa hoặc rối loạn hô hấp. Một số trẻ ngủ nhiều vào ban ngày khiến đêm khó vào giấc, hoặc ngủ trong môi trường có tiếng ồn, ánh sáng mạnh, nhiệt độ phòng không phù hợp.
Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ: “Giấc ngủ của trẻ sơ sinh chịu ảnh hưởng trực tiếp từ môi trường xung quanh. Chỉ cần phòng quá sáng, tã ướt hay tiếng ồn nhỏ cũng khiến bé thức giấc. Vì vậy, mẹ cần tạo không gian ngủ yên tĩnh, sạch sẽ, nhiệt độ lý tưởng từ 26–28°C để trẻ cảm thấy dễ chịu”.
3. Năm cách giúp trẻ sơ sinh ngủ ngon và sâu giấc hơn
Thiết lập thói quen trước khi ngủ
Việc tạo ra trình tự trước khi đi ngủ sẽ giúp trẻ hình thành thói quen sinh học ổn định. Trước giờ ngủ, mẹ có thể tắm bé bằng nước ấm, massage nhẹ, cho bú, sau đó đọc truyện hoặc hát ru. Khi lặp lại mỗi ngày, những hành động này trở thành “tín hiệu ngủ” quen thuộc giúp bé nhận biết thời điểm nghỉ ngơi.
Theo TS Nguyễn Xuân Xã, việc thiết lập nhịp sinh học cho trẻ nên bắt đầu từ rất sớm, đặc biệt trong 6 tháng đầu đời. “Cha mẹ cần kiên trì duy trì thời gian biểu đều đặn để giúp bé tự điều chỉnh nhịp ngủ – thức, từ đó giảm tình trạng quấy khóc ban đêm,” ông khuyến nghị.
Cho bé ngủ đúng thời điểm vàng của giấc ngủ
Trẻ sơ sinh thường có “cửa sổ buồn ngủ” – khoảng thời gian mà cơ thể dễ đi vào giấc ngủ nhất. Nếu mẹ bỏ lỡ giai đoạn này, trẻ sẽ khó ngủ hơn, dễ cáu gắt và tỉnh giấc nhiều lần trong đêm.
Dấu hiệu cho thấy bé sắp buồn ngủ là: ngáp, dụi mắt, uể oải, nhìn xa xăm hoặc mất tập trung. Khi thấy các biểu hiện này, hãy đặt bé vào nôi ngay để trẻ dễ chìm vào giấc ngủ tự nhiên.
Tạo môi trường ngủ lý tưởng
Không gian yên tĩnh, ánh sáng dịu nhẹ hoặc tắt đèn hoàn toàn vào ban đêm giúp bé cảm nhận rõ ràng giữa ngày và đêm, từ đó điều hòa nhịp sinh học. Nhiệt độ phòng nên duy trì ở mức mát mẻ, không quá lạnh hoặc quá nóng.
Cha mẹ cần đảm bảo giường hoặc nôi của bé sạch sẽ, phẳng phiu, không để gối mềm, thú nhồi bông hay chăn dày dễ gây ngạt thở.
Một mẹo nhỏ được nhiều chuyên gia khuyên dùng là âm thanh trắng (white noise) – tiếng quạt quay đều hoặc âm thanh tự nhiên nhẹ nhàng – giúp bé cảm thấy an toàn, dễ ngủ và ít bị giật mình giữa đêm.
Giúp bé tự ngủ, không phụ thuộc vào việc ru bế
Nhiều bậc cha mẹ có thói quen bế, ru con đến khi ngủ say mới đặt xuống. Tuy nhiên, điều này vô tình khiến trẻ phụ thuộc vào sự hiện diện của người lớn để ngủ lại mỗi khi tỉnh giấc. Thay vào đó, hãy đặt bé xuống giường khi bé đang ngái ngủ nhưng chưa ngủ hẳn, giúp bé học cách tự trấn an, tự tìm lại giấc ngủ khi thức giấc giữa đêm.
Việc này không chỉ giúp bé ngủ sâu hơn mà còn giúp mẹ có thêm thời gian nghỉ ngơi, duy trì sức khỏe tinh thần Mẹ và Bé trong suốt giai đoạn chăm con.
Áp dụng kỹ thuật ru ngủ nhẹ nhàng
Các động tác vỗ về, quấn khăn hoặc ru bằng âm điệu êm ái sẽ giúp trẻ cảm thấy ấm áp và an toàn – giống như khi còn trong bụng mẹ. Mẹ có thể:
- Quấn khăn vừa phải để tránh phản xạ giật mình.
- Vỗ nhẹ mông hoặc lưng theo nhịp đều để bé thư giãn.
- Dùng ti giả khi cần thiết, nhưng phải vệ sinh thường xuyên để tránh nhiễm khuẩn.
Theo giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, quấn khăn đúng cách giúp điều hòa nhiệt độ cơ thể bé, giảm căng thẳng thần kinh và hỗ trợ giấc ngủ sâu. Tuy nhiên, không nên quấn quá chặt vì có thể ảnh hưởng đến hô hấp và tuần hoàn máu.
4. Những sai lầm khiến trẻ khó ngủ và ngủ không sâu
Một số thói quen sai lầm của cha mẹ có thể khiến trẻ khó vào giấc như: để phòng quá sáng, mở nhạc lớn, cho trẻ xem điện thoại hoặc tivi trước khi ngủ. Ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử ức chế hormone melatonin – chất điều tiết giấc ngủ tự nhiên – khiến trẻ khó buồn ngủ và dễ giật mình.
Việc ép trẻ ngủ khi chưa buồn ngủ hoặc thay đổi lịch sinh hoạt thường xuyên cũng là nguyên nhân khiến nhịp sinh học rối loạn. Hãy kiên nhẫn quan sát, tìm hiểu phản ứng của bé thay vì áp đặt khung giờ cứng nhắc.
5. Khi nào cần đưa trẻ đi khám?
Nếu tình trạng khó ngủ, ngủ không sâu kéo dài kèm theo biểu hiện như quấy khóc nhiều, ngưng thở khi ngủ, co giật, bú kém hoặc chậm tăng cân, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám sớm. Đây có thể là dấu hiệu của rối loạn giấc ngủ hoặc bệnh lý thần kinh – hô hấp cần được can thiệp kịp thời.
TS Nguyễn Xuân Xã khuyến cáo: “Cha mẹ tuyệt đối không tự ý dùng thuốc an thần, siro ngủ hay mẹo dân gian khi chưa có chỉ định y tế. Với trẻ sơ sinh, mọi tác động nhỏ đều có thể gây nguy hiểm nếu không kiểm soát đúng”.
Giúp trẻ sơ sinh ngủ ngon, sâu giấc là quá trình cần sự kiên nhẫn, thấu hiểu và chăm sóc khoa học. Một giấc ngủ chất lượng sẽ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, đồng thời giảm áp lực tinh thần cho mẹ, duy trì trạng thái cân bằng cho cả hai. Khi cha mẹ nắm vững kiến thức chăm sóc giấc ngủ, đó chính là bước đầu tiên trong hành trình nuôi dưỡng hạnh phúc và xây dựng nền tảng sức khỏe Mẹ và Bé bền vững.
