Bại não trẻ em: Hiểu đúng để chăm sóc và đồng hành cùng con
Bại não trẻ em là một bệnh lý thần kinh để lại di chứng suốt đời, ảnh hưởng nặng nề đến vận động, trí tuệ và giác quan. Với sự quan tâm đúng cách từ gia đình, sự phối hợp của y tế và định hướng giáo dục trẻ thơ, trẻ vẫn có cơ hội hòa nhập cộng đồng, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Bại não là nhóm bệnh lý do tổn thương não bộ xảy ra trong giai đoạn từ bào thai đến dưới 5 tuổi. Bệnh không tiến triển theo thời gian nhưng để lại những di chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động, hành vi, giác quan và trí tuệ. Với tỷ lệ mắc 0,1 – 0,2% trẻ em và 15% ở trẻ sinh non, bại não gây áp lực lớn không chỉ cho trẻ mà còn với gia đình và xã hội.
Bại não thường biểu hiện qua tình trạng cứng đờ cơ thể, chậm phát triển các kỹ năng vận động, rối loạn ngôn ngữ và khó khăn trong giao tiếp. Trẻ có thể gặp thêm động kinh, thị giác và thính giác suy giảm, khiến việc chăm sóc trở thành một thách thức dài hạn cho cha mẹ.
Nguyên nhân gây bệnh
Bại não có thể xuất hiện ở ba giai đoạn: trước sinh, trong khi sinh và sau sinh. Trước sinh, những yếu tố như mẹ nhiễm trùng rubella, sử dụng thuốc bừa bãi hoặc thai thiếu oxy dễ dẫn đến nguy cơ bại não. Trong khi sinh, tình trạng sinh non, thiếu cân hoặc ngạt thở khi sinh là những yếu tố nguy hiểm. Sau sinh, trẻ có thể bị bại não do viêm não, viêm màng não, xuất huyết não hoặc chấn thương vùng đầu.
Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ đang trong quá trình phát triển, để lại hậu quả lâu dài, cản trở sự phát triển tự nhiên và khả năng hòa nhập của trẻ.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – giảng viên Trường Đại học Lương Thế Vinh, việc tầm soát sức khỏe thai kỳ, thăm khám sản khoa định kỳ và tuân thủ hướng dẫn y tế đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu nguy cơ bại não. Cha mẹ cần chủ động bảo vệ sức khỏe Mẹ và Bé ngay từ khi có ý định sinh con.
Triệu chứng nhận biết sớm
Cha mẹ cần quan sát kỹ các dấu hiệu bất thường trong quá trình phát triển của trẻ. Một số triệu chứng phổ biến gồm:
- Trẻ không khóc hoặc khóc yếu sau khi sinh.
- Cơ thể mềm nhão hoặc cứng đờ, khó bế ẵm.
- Trẻ chậm biết lẫy, ngồi, bò hoặc đi.
- Khó giao tiếp bằng mắt, không đáp ứng âm thanh, ít biểu lộ tình cảm.
- Khó khăn trong bú mút, hay bị sặc sữa.
- Co giật, bất tỉnh hoặc có các dấu hiệu rối loạn giác quan.
Việc phát hiện sớm và đưa trẻ đi khám chuyên khoa thần kinh giúp xác định mức độ bệnh, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
Chẩn đoán và điều trị
Để chẩn đoán, bác sĩ thường theo dõi mốc phát triển của trẻ kết hợp các xét nghiệm như MRI, EEG, điện cơ đồ, phân tích dáng đi hay xét nghiệm di truyền.
Trong điều trị, phục hồi chức năng được xem là phương pháp hiệu quả và phổ biến nhất. Ngoài ra, trẻ có thể được hỗ trợ bằng thuốc giãn cơ, thuốc chống co giật hoặc phẫu thuật chỉnh hình. Quan trọng hơn, các liệu pháp ngôn ngữ, tâm lý và kỹ năng sống cần được kết hợp song song để trẻ có thể phát triển toàn diện.
Theo giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, bên cạnh điều trị y khoa, gia đình đóng vai trò nòng cốt trong chăm sóc hằng ngày. Cha mẹ nên kiên nhẫn luyện tập cùng con, tạo môi trường an toàn và tích cực. Sự đồng hành của gia đình không chỉ cải thiện sức khỏe mà còn nâng cao hiệu quả trong giáo dục trẻ thơ, giúp trẻ có cơ hội hòa nhập xã hội.
Phòng ngừa và chăm sóc tại nhà
Hiện chưa có cách phòng ngừa tuyệt đối bại não, nhưng cha mẹ có thể giảm rủi ro bằng việc:
- Khám sức khỏe tổng quát trước khi mang thai.
- Tiêm đầy đủ vắc-xin phòng ngừa rubella và các bệnh truyền nhiễm khác.
- Chăm sóc thai kỳ cẩn thận, tuân thủ chỉ định của bác sĩ.
- Bảo vệ trẻ sau sinh, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng và chấn thương vùng đầu.
Tại nhà, cha mẹ cần tập cho trẻ các kỹ năng cơ bản như giao tiếp, vận động nhẹ nhàng, tự vệ sinh cá nhân, ăn uống đúng cách. Đây là quá trình đòi hỏi sự kiên trì nhưng có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp trẻ tự tin và hòa nhập cộng đồng.
Bại não trẻ em là bệnh lý phức tạp, ảnh hưởng nặng nề đến vận động và trí tuệ. Tuy nhiên, với sự quan tâm đúng cách, định hướng Mẹ và Bé, kết hợp chăm sóc y tế và giáo dục trẻ thơ, trẻ vẫn có thể phát triển kỹ năng, hòa nhập xã hội và có một cuộc sống tốt đẹp hơn.
